Στη δημοσιότητα δόθηκε η πρώτη έκθεση για την κατάσταση της ψηφιακής δεκαετίας, παρέχοντας, όπως αναφέρει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, μια «ολοκληρωμένη επισκόπηση της προόδου προς την επίτευξη του ψηφιακού μετασχηματισμού, για να καταστεί η ΕΕ περισσότερο ψηφιακά κυρίαρχη, ανθεκτική και ανταγωνιστική».
Για την Ελλάδα, η έκθεση αναφέρει πως η χώρα μας έχει περιθώρια να βελτιώσει τις επιδόσεις της στην ψηφιακή μετάβαση και να συμβάλει στις συλλογικές προσπάθειες για να επιτύχει τους στόχους της Ψηφιακής Δεκαετίας. «Ενώ η Ελλάδα έχει κάνει γρήγορη και απτή πρόοδο στην ψηφιοποίηση των δημόσιων υπηρεσιών τα τελευταία χρόνια, αντιμετωπίζονται σημαντικά κενά σε άλλες πτυχές, όπως η χαμηλή κάλυψη δικτύων πολύ υψηλής χωρητικότητας και ο μικρός αριθμός ειδικών στις ΤΠΕ.
Σύμφωνα με την έκθεση, πάνω από το ήμισυ του πληθυσμού της Ελλάδας έχει τουλάχιστον βασικές ψηφιακές δεξιότητες (52%), κοντά στο μέσο όρο της ΕΕ (54%). Το ποσοστό των ειδικών ΤΠΕ στη συνολική απασχόληση βρίσκεται στο 2,5% και είναι μεταξύ των χαμηλότερων στην Ε.Ε. Το μερίδιο των γυναικών στις ΤΠΕ είναι στο 20,3%, βρίσκεται, ωστόσο, πάνω από τον μέσο όρο της ΕΕ του 18,9%. Η Ελλάδα, σύμφωνα με την έκθεση, θα πρέπει να εντείνει σημαντικά τις προσπάθειές της στον τομέα των digital skills.
Την ίδια στιγμή, η χώρα μας εξακολουθεί να στερείται συνολικής στρατηγικής για την ευθυγράμμιση των επενδύσεων και των πρωτοβουλιών με τον στόχο της ψηφιακής δεκαετίας 2030 για συνδεσιμότητα Gigabit για όλους. Βρίσκεται πίσω από τον μέσο όρο της ΕΕ για σταθερή κάλυψη δικτύων πολύ υψηλής χωρητικότητας (28% έναντι 73%). Η Ελλάδα έχει πολύ καλύτερες επιδόσεις σε σχέση με τη συνδεσιμότητα κινητής τηλεφωνίας, έχοντας πετύχει συνολική κάλυψη 5G 86% το 2022 (πάνω από τον μέσο όρο της ΕΕ του 81%). Η έκθεση σημειώνει πως θα πρέπει να ενταθούν οι προσπάθειές, ιδίως στη Gigabit κάλυψη.
Το επίπεδο ψηφιακής έντασης των ΜμΕ στην Ελλάδα είναι 41%, απέχοντας πολύ από τον μέσο όρο της ΕΕ του 69%. Όσον αφορά στην υιοθέτηση προηγμένων ψηφιακών τεχνολογιών, οι επιχειρήσεις στην Ελλάδα ήταν πιο αργές στην υιοθέτησή τους: το 2020 το 13% χρησιμοποιούσε μεγάλα δεδομένα (μέσος όρος ΕΕ: 14%), ενώ το 15% χρησιμοποιούσε υπηρεσίες cloud (μέσος όρος ΕΕ: 34%) και μόνο το 3% χρησιμοποιούσε AI (μέσος όρος ΕΕ: 8%). Ωστόσο, ο τομέας των ψηφιακών τεχνολογιών είναι ένας από τους πλέον δυναμικούς κλάδους της ελληνικής οικονομίας, με ρυθμούς ανάπτυξης από τους υψηλότερους στην χώρα (6,1% μεταξύ 2017 – 2021 σε CAGR). Η Ελλάδα θα πρέπει να εντείνει σημαντικά τις προσπάθειές στον τομέα της ψηφιοποίησης των επιχειρήσεων, ειδικά μέσα χρηματοδοτικών προγραμμάτων όπως το «Ανταγωνιστικότητα» και ο «Ψηφιακός μετασχηματισμός», τονίζεται χαρακτηριστικά.
Η Ελλάδα «συνεχίζει να εφαρμόζει τη φιλόδοξη στρατηγική της για την ψηφιοποίηση των δημόσιων υπηρεσιών», σημειώνοντας αξιοσημείωτη πρόοδο προς την επίτευξη των στόχων της Ψηφιακής Δεκαετίας. Ενώ εξακολουθεί να έχει απόδοση κάτω από τον μέσο όρο της ΕΕ, το 2022 η βαθμολογία επί του θέματος αυξήθηκε σε 65 για τους πολίτες (+13 μονάδες) και 74 για τις επιχειρήσεις (+26 μονάδες). Η Ελλάδα, τονίζεται, πρέπει να εντείνει τις προσπάθειές της για την ψηφιοποίηση των δημόσιων υπηρεσιών.
Η έκθεση του 2023, η οποία είναι η πρώτη μιας σειράς ετήσιων εκθέσεων, αποτελεί έκκληση προς τα κράτη μέλη για την ανάληψη συλλογικής δράσης με σκοπό την αντιμετώπιση των υφιστάμενων επενδυτικών κενών, την επιτάχυνση του ψηφιακού μετασχηματισμού στην Ευρώπη και την εντατικοποίηση των προσπαθειών για την επίτευξη των στόχων του προγράμματος πολιτικής για την ψηφιακή δεκαετία (DDPP). Το DDPP εγκρίθηκε από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο και τέθηκε σε ισχύ την 9 Ιανουαρίου 2023 και περιλαμβάνει ένα σύστημα συνεργατικής διακυβέρνησης μεταξύ της ΕΕ και των εθνικών αρχών.
Ακολουθούν τα κύρια πορίσματα στους διάφορους τομείς που καλύπτει η έκθεση, για το σύνολο των ευρωπαϊκών χωρών:
Ψηφιακές υποδομές – ασφαλής συνδεσιμότητα
Στο πλαίσιο του τρέχοντος στόχου για το 2030, η κάλυψη Gigabit θα πρέπει να είναι διαθέσιμη για όλους τους πολίτες, ενώ παράλληλα αποδοτικά δίκτυα 5G θα πρέπει να είναι διαθέσιμα σε όλες τις κατοικημένες περιοχές.
Επί του παρόντος, τα δίκτυα οπτικών ινών, τα οποία είναι ζωτικής σημασίας για την παροχή συνδεσιμότητας Gigabit, καλύπτουν μόνο το 56% των νοικοκυριών, ενώ η κάλυψη 5G ανέρχεται στο 81% του πληθυσμού, σημειώνοντας πτώση στο 51% στις αγροτικές περιοχές. Ωστόσο, η ανάπτυξη αυτόνομων δικτύων 5G παρουσιάζει καθυστέρηση και η ποιότητα του 5G εξακολουθεί να υστερεί όσον αφορά τις προσδοκίες των τελικών χρηστών και τις ανάγκες της βιομηχανίας. Το 55% των αγροτικών νοικοκυριών εξακολουθεί να μην εξυπηρετείται από κανένα προηγμένο δίκτυο και το 9% δεν καλύπτεται ακόμη από κανένα σταθερό δίκτυο.
Απαιτούνται πρόσθετες επενδύσεις ύψους τουλάχιστον 200 δισ. ευρώ για να διασφαλιστεί η πλήρης κάλυψη Gigabit σε ολόκληρη την ΕΕ, καθώς και η κάλυψη 5G σε όλες τις κατοικημένες περιοχές. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να χαρτογραφήσουν τα κενά συνδεσιμότητάς τους και να διερευνήσουν τη δυνατότητα χρηματοδότησης για τη συμπλήρωση των ιδιωτικών επενδύσεων σε περιοχές που δεν είναι εμπορικά βιώσιμες, συμπεριλαμβανομένων των αγροτικών και απομακρυσμένων περιοχών, οι οποίες επωφελούνται από το κανονιστικό πλαίσιο της ΕΕ υπέρ των επενδύσεων.
Ημιαγωγοί
Ο τρέχων στόχος για το 2030 είναι ο διπλασιασμός του μεριδίου της ΕΕ κατ’ αξία της παγκόσμιας παραγωγής ημιαγωγών τεχνολογίας αιχμής, φθάνοντας από το σημερινό 10% στο 20 % του μεριδίου της παγκόσμιας αγοράς κατ’ αξία.
Για την επίτευξη αυτού του στόχου, η ευρωπαϊκή πράξη για τα μικροκυκλώματα, η οποία τέθηκε σε ισχύ στις 21 Σεπτεμβρίου 2023, αποσκοπεί στην ανάπτυξη ενός ακμάζοντος οικοσυστήματος ημιαγωγών και ανθεκτικών αλυσίδων εφοδιασμού. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να προωθήσουν εθνικές πολιτικές και επενδύσεις για την περαιτέρω τόνωση των εγχώριων ικανοτήτων σχεδιασμού και κατασκευής μικροκυκλωμάτων και για την ενίσχυση των τοπικών δεξιοτήτων σε προηγμένες τεχνολογίες σε όλους τους τομείς.
Ψηφιοποίηση των επιχειρήσεων
Το DDPP θέτει τρεις στόχους για την προώθηση της ψηφιοποίησης των επιχειρήσεων:
- τουλάχιστον το 75% των επιχειρήσεων της ΕΕ θα πρέπει να υιοθετήσει στις δραστηριότητές τους υπηρεσίες υπολογιστικού νέφους, μαζικά δεδομένα και/ή τεχνητή νοημοσύνη·
- πάνω από το 90% των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων (ΜΜΕ) θα πρέπει να επιτύχει τουλάχιστον ένα βασικό επίπεδο ψηφιακής έντασης (μέτρηση της χρήσης διαφορετικών ψηφιακών τεχνολογιών σε επίπεδο επιχείρησης)·
- διπλασιασμός του αριθμού των «μονόκερων» (εταιρείες με αποτίμηση πάνω από 1 δισ. ευρώ).
Χωρίς περαιτέρω επενδύσεις και κίνητρα, η προβλεπόμενη βασική πορεία δείχνει ότι έως το 2030 μόνο το 66% των επιχειρήσεων θα χρησιμοποιεί υπολογιστικό νέφος, το 34% μαζικά δεδομένα και το 20% τεχνητή νοημοσύνη. Επιπλέον, με βάση τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία, μόνο το 69% των ΜΜΕ της ΕΕ επιτυγχάνουν ένα βασικό επίπεδο ψηφιακής έντασης, με άνιση και ανεπαρκή πρόοδο μεταξύ των κρατών μελών. Για να βελτιωθεί η υιοθέτηση τεχνολογίας, τα κράτη μέλη θα πρέπει να αυξήσουν την ευαισθητοποίηση σχετικά με τα οφέλη της ψηφιοποίησης των επιχειρήσεων, καθώς και να προωθήσουν και να στηρίξουν τους ευρωπαϊκούς κόμβους ψηφιακής καινοτομίας (EDIH).
Ο αριθμός των «μονόκερων» με έδρα την ΕΕ έχει αυξηθεί σημαντικά την τελευταία δεκαετία. Η συνέχιση της τάσης θα επιτρέψει στην ΕΕ να επιτύχει τον στόχο της πριν από το 2030, αλλά δεν αποτελεί λόγο για εφησυχασμό λαμβάνοντας υπόψη την αστάθεια των αγορών. Επιπλέον, εξακολουθούν να υπάρχουν διαφορές με άλλες προηγμένες οικονομίες: στις αρχές του 2023, 249 «μονόκεροι» είχαν την έδρα τους στην ΕΕ, έναντι 1444 στις ΗΠΑ και 330 στην Κίνα.
Ψηφιοποίηση των δημόσιων υπηρεσιών
Οι στόχοι του DDPP προβλέπουν 100% επιγραμμική προσβασιμότητα καίριων δημόσιων υπηρεσιών και, κατά περίπτωση, τη δυνατότητα των πολιτών και των επιχειρήσεων στην Ένωση να αλληλεπιδρούν επιγραμμικά με τις δημόσιες διοικήσεις, επιγραμμική πρόσβαση στα ηλεκτρονικά μητρώα υγείας τους για το 100% των πολιτών της Ένωσης και πρόσβαση σε ασφαλή ηλεκτρονική ταυτοποίηση (eID) για το 100% των πολιτών της Ένωσης.
Πολλά κράτη μέλη βρίσκονται σε καλή θέση να επιτύχουν την πλήρη ψηφιοποίηση των δημόσιων υπηρεσιών και των μητρώων υγείας, καθώς και την ανάπτυξη της eID για τους πολίτες τους. Ωστόσο, απαιτούνται σημαντικές επενδύσεις για τη βελτίωση της διασυνοριακής διαθεσιμότητας και των διασυνοριακών επιδόσεων των δημόσιων υπηρεσιών. Όσον αφορά το ευρωπαϊκό πορτοφόλι ψηφιακής ταυτότητας, η πλήρης ανάπτυξή του βρίσκεται σε εξέλιξη: αναμένεται να ολοκληρωθεί έως το 2030 και να συμπληρωθεί από το ψηφιακό ευρώ, που προτάθηκε τον Ιούνιο του 2023.
Ψηφιακές δεξιότητες
Η ΕΕ έχει δεσμευτεί να αυξήσει τις βασικές ψηφιακές δεξιότητες μεταξύ τουλάχιστον του 80% των ατόμων ηλικίας 16-74 ετών και να επιτύχει τον στόχο των 20 εκατομμυρίων ειδικών ΤΠΕ έως το 2030.
Ωστόσο, η έκθεση δείχνει ότι έως το 2030 και υπό τις τρέχουσες συνθήκες, μόνο το 59% του πληθυσμού θα κατέχει τουλάχιστον βασικές ψηφιακές δεξιότητες και ο αριθμός των ειδικών ΤΠΕ δεν θα υπερβαίνει τα 12 εκατομμύρια. Τα κράτη μέλη πρέπει να δώσουν προτεραιότητα στις επενδύσεις σε υψηλής ποιότητας εκπαίδευση και δεξιότητες και να προωθήσουν τη συμμετοχή των γυναικών στους τομείς STEM (θετικές επιστήμες, τεχνολογία, μηχανική και μαθηματικά) από μικρή ηλικία.
Αξίες και αρχές για τη διαδικτυακή κοινωνία
Η έκθεση επισημαίνει τον ρόλο της ΕΕ ως πρωτοπόρου στη δημιουργία ενός προστατευμένου, ασφαλούς και ανθρωποκεντρικού ψηφιακού μετασχηματισμού, όπως κατοχυρώνεται στην ευρωπαϊκή διακήρυξη σχετικά με τα ψηφιακά δικαιώματα και τις ψηφιακές αρχές. Η ΕΕ έχει θεσπίσει σχετικά μέτρα πολιτικής και νομοθετικά μέτρα, όπως η πράξη για τις ψηφιακές υπηρεσίες, η πράξη για την τεχνητή νοημοσύνη, η ευρωπαϊκή πράξη για την ελευθερία των μέσων ενημέρωσης και η ανακοίνωση για τους εικονικούς κόσμους.
Βιώσιμη ψηφιακή μετάβαση
Η έκθεση παρακολουθεί τις συνεχιζόμενες προσπάθειες για να καταστεί η ψηφιακή μετάβαση πιο πράσινη. Μέτρα όπως η πρωτοβουλία για το δικαίωμα επισκευής, τα κριτήρια οικολογικού σχεδιασμού για κινητά τηλέφωνα και ταμπλέτες και το σχέδιο δράσης της ΕΕ για την ψηφιοποίηση των ενεργειακών συστημάτων θα μειώσουν τον περιβαλλοντικό αντίκτυπο των ψηφιακών τεχνολογιών. Περαιτέρω επενδύσεις μέσω εθνικών σχεδίων ανάκαμψης και ανθεκτικότητας ή κοινές επενδύσεις είναι επίσης ζωτικής σημασίας για την προώθηση της πλήρους μετάβασης σε ψηφιακές λύσεις μηδενικών καθαρών εκπομπών, σε συνδυασμό με βελτιωμένους μηχανισμούς παρακολούθησης για τη μέτρηση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος των υπηρεσιών ηλεκτρονικών επικοινωνιών.
Διεθνείς εταιρικές σχέσεις
Το πρόγραμμα πολιτικής 2030 «Ψηφιακή Δεκαετία» περιγράφει τη σημασία της διεθνούς συνεργασίας για την προώθηση των αξιών της ΕΕ με ομοϊδεάτες εταίρους. Σημειώθηκε πρόοδος προς την επίτευξη αυτού του στόχου μέσω ψηφιακών εταιρικών σχέσεων με την Ιαπωνία, τη Δημοκρατία της Κορέας και τη Σινγκαπούρη, καθώς και μέσω Συμβουλίων Εμπορίου και Τεχνολογίας με τις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ινδία. Η ΕΕ ενίσχυσε επίσης τη στήριξη του ψηφιακού μετασχηματισμού της Ουκρανίας, με την ένταξη της χώρας στον χώρο δωρεάν περιαγωγής της ΕΕ.
Επόμενα βήματα
Η έκθεση περιλαμβάνει συστάσεις σχετικά με δράσεις, μέτρα και πολιτικές σε τομείς στους οποίους η πρόοδος είναι ανεπαρκής. Τα κράτη μέλη θα καθορίσουν τις δράσεις που προτίθενται να αναλάβουν για την επίτευξη των στόχων και των επιδιώξεων στους εθνικούς χάρτες πορείας τους που θα δημοσιευθούν έως τις 9 Οκτωβρίου. Εντός δύο μηνών από την έγκριση της έκθεσης, η Επιτροπή και τα κράτη μέλη θα συζητήσουν τις προκαταρκτικές παρατηρήσεις, εστιάζοντας στις συστάσεις που διατύπωσε η Επιτροπή στην έκθεσή της.
