Ο Jerry Sheehan, Επικεφαλής της Διεύθυνσης Επιστήμης, Τεχνολογίας και Καινοτομίας του ΟΟΣΑ (Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης) μιλάει στο Infocom, με αφορμή τη συμμετοχή του στο 9ο Οικονομικό Φόρουμ των Δελφών, που πραγματοποιείται μέχρι και τις 13 Απριλίου, στους Δελφούς.
Ποια είναι η πιο σημαντική αλλαγή που έχετε παρατηρήσει στο τοπίο της επιστήμης, της τεχνολογίας και της καινοτομίας τα τελευταία 30 χρόνια;
Τα τελευταία 30 χρόνια, η επιστήμη, η τεχνολογία και η καινοτομία έχουν γίνει όλο και πιο παρούσες στη ζωή μας, στις οικονομίες μας και στην κοινωνία μας. Έχουμε δει σημαντικές προόδους σε πολλούς τομείς, από τις επιστήμες της ζωής και τη γονιδιωματική μέχρι τις τεχνολογίες πληροφοριών και επικοινωνιών, που μας επέτρεψαν να αυξήσουμε την παραγωγή τροφίμων, να προλάβουμε και να θεραπεύσουμε ασθένειες και να επικοινωνήσουμε σε παγκόσμιο επίπεδο για να κάνουμε τη ζωή μας καλύτερη.
Οι πολιτικές για την επιστήμη, την τεχνολογία και την καινοτομία έχει επίσης αλλάξει. Ενώ πριν από μια δεκαετία οι περισσότερες συζητήσεις για την πολιτική επιστήμης, τεχνολογίας και καινοτομίας επικεντρώνονταν στην ενίσχυση των οικονομικών επιδόσεων και της παραγωγικότητας, σήμερα προσανατολίζονται όλο και περισσότερο στην αντιμετώπιση ενός ευρέος φάσματος κοινωνικών προκλήσεων, είτε πρόκειται για την κλιματική αλλαγή, είτε για τις αναδυόμενες μολυσματικές ασθένειες, είτε για την ισότητα.
Στην πραγματικότητα, την επόμενη εβδομάδα, σε μια συνάντηση σε υπουργικό επίπεδο της Επιτροπής Επιστημονικής και Τεχνολογικής Πολιτικής του ΟΟΣΑ, οι υπουργοί θα χαιρετίσουν μια ατζέντα του ΟΟΣΑ για μια μετασχηματιστική πολιτική, που θα συμβάλει στην καλύτερη αξιοποίηση της επιστήμης, της τεχνολογίας και της καινοτομίας για την υποστήριξη σημαντικών κοινωνικών μεταβάσεων, όπως η πράσινη μετάβαση. Για να γίνει αυτό θα χρειαστεί ο συντονισμός μεταξύ των φορέων χάραξης πολιτικής, των ερευνητών, της βιομηχανίας και της κοινωνίας των πολιτών. Θα απαιτήσει, επίσης, ισχυρό συντονισμό μεταξύ των υπουργείων των κυβερνήσεων.
Πώς η εμπειρία σας σε διάφορα θεσμικά όργανα στις Ηνωμένες Πολιτείες διαμόρφωσε την προσέγγισή σας στον ρόλο σας στον ΟΟΣΑ;
Έχω την τύχη να έχω αποκτήσει ένα ευρύ φάσμα εμπειριών στις Ηνωμένες Πολιτείες, εργαζόμενος στη νομοθετική και εκτελεστική εξουσία, σε έναν μεγάλο οργανισμό χρηματοδότησης της έρευνας και στο εκτελεστικό γραφείο του Προέδρου, σε εγχώριες πολιτικές και διεθνείς, καθώς και στον ιδιωτικό τομέα και σε μη κυβερνητικές οργανώσεις. Έχω επίσης εργαστεί σε όλο το φάσμα των θεμάτων που εξετάζω στον ΟΟΣΑ: από την επιστημονική και τεχνολογική πολιτική έως την ψηφιακή οικονομία και την τομεακή βιομηχανική πολιτική.
Αυτό αποτέλεσε μια ουσιαστική προετοιμασία για τον ρόλο μου στον ΟΟΣΑ, ο οποίος καλύπτει ένα ευρύ φάσμα θεμάτων, εκτός από εκείνα για την τεχνητή νοημοσύνη που θα εξετάσω στην εκδήλωση των Δελφών. Αυτό σημαίνει ότι ήρθα στον ΟΟΣΑ με την προοπτική των policy-makers, με στόχο τον εντοπισμό ευκαιριών για την ενημέρωση της χάραξης πολιτικής σε εθνικό και διεθνές επίπεδο, με βάση αξιόπιστα στοιχεία και διεπιστημονικές προοπτικές.
Αναζητώ, επίσης, εκείνους τους τομείς στους οποίους μπορούμε να συμβάλουμε στη διαμόρφωση διεθνούς συναίνεσης σε βασικά ζητήματα – όπως οι αρχές για τον καλύτερο τρόπο διακυβέρνησης της τεχνητής νοημοσύνης και άλλων αναδυόμενων τεχνολογιών, ώστε να διασφαλίσουμε ότι θα αποκομίσουμε τα περισσότερα οφέλη και θα μετριάσουμε τους κινδύνους.
Ποιες πρωτοβουλίες έχει αναλάβει ο ΟΟΣΑ για να υποστηρίξει τις χώρες στην ανάπτυξη της ψηφιακής τους οικονομίας;
Ο ΟΟΣΑ υποστηρίζει τις χώρες με εργαλεία και καθοδήγηση πολιτικής, για τη διευκόλυνση ενός ψηφιακού μετασχηματισμού χωρίς αποκλεισμούς. Ειδικότερα, το Going Digital Toolkit υποστηρίζει τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής στην πλοήγηση στις πολυπλοκότητες του ψηφιακού μετασχηματισμού, αντιστοιχίζοντας ένα βασικό σύνολο δεικτών σε κάθε μία από τις επτά διαστάσεις πολιτικής που προσδιορίζονται στο Going Digital Integrated Policy Framework: πρόσβαση, χρήση, καινοτομία, απασχόληση, κοινωνία, εμπιστοσύνη και άνοιγμα της αγοράς. Η εργαλειοθήκη επιτρέπει στους χρήστες να εξερευνήσουν διαδραστικά αυτά τα δεδομένα, για να αξιολογήσουν την κατάσταση της ψηφιακής ανάπτυξης μιας χώρας.
Στο πλαίσιο του ρόλου μας ως παγκόσμιου φορέα θέσπισης προτύπων, ο ΟΟΣΑ ανέπτυξε, επίσης, το πρώτο διακυβερνητικό πρότυπο για την τεχνητή νοημοσύνη – την παγκοσμίως αναγνωρισμένη Σύσταση για την τεχνητή νοημοσύνη. Η Σύσταση, η οποία εγκρίθηκε το 2019, αντιπροσωπεύει θεμελιώδεις αρχές που προωθούν την ανάπτυξη και την εφαρμογή ανθρωποκεντρικής και αξιόπιστης τεχνητής νοημοσύνης, που βασίζεται σε δημοκρατικές αξίες. Έχει επηρεάσει τις πολιτικές για την τεχνητή νοημοσύνη παγκοσμίως, συμπεριλαμβανομένης της πράξης της ΕΕ για την τεχνητή νοημοσύνη.
Ο ΟΟΣΑ έχει επίσης λάβει μέτρα για να συμβάλει στη μεταφορά των αρχών στην πράξη μέσω του OECD.AI Policy Observatory, το οποίο περιλαμβάνει μια βάση δεδομένων με περισσότερες από 1.000 πρωτοβουλίες πολιτικής για την τεχνητή νοημοσύνη, από περισσότερες από 70 χώρες. Επί του παρόντος επανεξετάζουμε και επικαιροποιούμε τη σύσταση του ΟΟΣΑ για την τεχνητή νοημοσύνη, προκειμένου να διευκολύνουμε την εφαρμογή τους και να διασφαλίσουμε ότι αντικατροπτίζονται σημαντικές πολιτικές και τεχνολογικές εξελίξεις, μεταξύ άλλων όσον αφορά στην generative τεχνητή νοημοσύνη.
Κατά τη γνώμη σας, πώς μπορούν οι κυβερνήσεις να στηρίξουν καλύτερα τον ψηφιακό μετασχηματισμό της οικονομίας μέσω πολιτικών στην επιστήμη και την τεχνολογία;
Οι ψηφιακές τεχνολογίες απαιτούν ευέλικτες, εμπροσθοβαρείς και κατευθυνόμενες επιστημονικές και τεχνολογικές πολιτικές, καθώς και διαλειτουργικές και χωρίς αποκλεισμούς προσεγγίσεις διακυβέρνησης για την αξιοποίηση του δυναμικού τους, προς όφελος όλων των τμημάτων της κοινωνίας, με ταυτόχρονη συνεκτίμηση των κινδύνων τους. Για παράδειγμα, η τεχνητή νοημοσύνη αποδεικνύει ήδη το επαναστατικό δυναμικό της για τη βελτίωση της παραγωγικότητας, της υγειονομικής περίθαλψης και της εκπαίδευσης, καθώς και για την επιτάχυνση των επιστημονικών ανακαλύψεων.
Ταυτόχρονα, έχει τη δυνατότητα να διαταράξει τις αγορές εργασίας, να διαιωνίσει κοινωνικές προκαταλήψεις (όπως οι προκαταλήψεις λόγω φύλου), να υπονομεύσει την ιδιωτική ζωή, την ασφάλεια και την προστασία, και να διαδώσει την παραπληροφόρηση. Για να αγκαλιάσουμε τις ευκαιρίες που προσφέρονται και να αντιμετωπίσουμε τις προκλήσεις που ανακύπτουν, συμβαδίζοντας παράλληλα με την ταχεία ανάπτυξη και εφαρμογή της, χρειάζεται ένα σταθερό πολιτικό περιβάλλον που να προωθεί μια ανθρωποκεντρική προσέγγιση για την αξιόπιστη τεχνητή νοημοσύνη, την έρευνα, να διατηρεί τα οικονομικά κίνητρα για καινοτομία και να εφαρμόζεται σε όλους τους ενδιαφερόμενους φορείς, ανάλογα με τον ρόλο τους και το πλαίσιο. Είναι, επίσης, σημαντικό για τις κυβερνήσεις να επανεξετάσουν και να προσαρμόσουν, κατά περίπτωση, τα πολιτικά και ρυθμιστικά τους πλαίσια.
Κρίσεις όπως η κλιματική έκτακτη ανάγκη, οι πανδημίες και οι γεωπολιτικές εντάσεις δημιουργούν επίσης πιέσεις για τον μετασχηματισμό των οικονομιών και των κοινωνιών, και πιο συγκεκριμένα για την ίδια την επιστήμη, την τεχνολογία και την καινοτομία. Είδαμε τον κίνδυνο, την αβεβαιότητα και την ανθεκτικότητα να έρχονται όλο και περισσότερο στο προσκήνιο ως προϋποθέσεις και ανησυχίες. Αυτό έχει συμβάλει σε ένα αυξανόμενο «securitisation» των πολιτικών, ίσως μερικές φορές εις βάρος συλλογικών παγκόσμιων προκλήσεων όπως οι στόχοι βιώσιμης ανάπτυξης, η πράσινη μετάβαση και ο ψηφιακός μετασχηματισμός.
Χρειαζόμαστε μια νέα δυναμική για να κατευθύνουμε τις πολιτικές επιστήμης και τεχνολογίας προς την αντιμετώπιση των οικονομικών και κοινωνικών προκλήσεων και την επίτευξη των στόχων βιωσιμότητας, ενσωματώνοντας ταυτόχρονα κοινές αξίες στη διακυβέρνηση της επιστήμης και των αναδυόμενων τεχνολογιών και επιβεβαιώνοντας την ανάγκη διεθνούς συνεργασίας για την αντιμετώπιση των παγκόσμιων προκλήσεων.
Ποιες αναδυόμενες τεχνολογίες πιστεύετε ότι θα έχουν τον σημαντικότερο αντίκτυπο την επόμενη δεκαετία;
Πέρα από την generative τεχνητή νοημοσύνη, την οποία έχουμε ήδη θίξει, μπορώ να δώσω τρία παραδείγματα αναδυόμενων τεχνολογιών που εξετάζουμε στον ΟΟΣΑ, συγκεκριμένα μέσω του Παγκόσμιου Φόρουμ Τεχνολογίας του ΟΟΣΑ (GFTech). Το GFTech είναι ένας πολυμερής χώρος για διάλογο που βασίζεται σε αξίες και στοιχεία για θέματα τεχνολογίας, ο οποίος έχει ως στόχο την ανταλλαγή ορθών πρακτικών και τη διερεύνηση εκκολαπτόμενων προσεγγίσεων για τις προκλήσεις και τις ευκαιρίες πολιτικής που θέτουν οι αναδυόμενες τεχνολογίες. Εγκαινιάστηκε πριν από λιγότερο από ένα χρόνο και τώρα διαθέτει ομάδες εμπειρογνωμόνων για τρεις βασικές αναδυόμενες τεχνολογίες: κβαντικές τεχνολογίες, τεχνολογίες εμβύθισης ή εικονική πραγματικότητα (VR) και συνθετική βιολογία.
Οι κβαντικές τεχνολογίες αντιπροσωπεύουν μια αλλαγή παραδείγματος, με τη δυνατότητα να διαταράξουν τον συνεχιζόμενο ψηφιακό μετασχηματισμό, εισάγοντας πρωτοφανείς οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις. Οι τεχνολογίες αυτές υπόσχονται πρωτοποριακές δυνατότητες στη σύλληψη, τη μετάδοση και την επεξεργασία πληροφοριών, ανοίγοντας το δρόμο για καινοτόμες εμπορικές εφαρμογές και σημαντικές συνεισφορές στους στόχους βιώσιμης ανάπτυξης. Παρουσιάζουν, επίσης, πολύπλοκες προκλήσεις, όπως επενδύσεις υψηλού κινδύνου και κόστους του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα, αβέβαιη πρόσβαση σε αλυσίδες αξίας και δεξιότητες, κινδύνους που ενέχει η ψηφιακή ασφάλεια καθώς και κινδύνους κατάχρησης. Με τις επενδύσεις στις κβαντικές τεχνολογίες να υπερβαίνουν τα 38,6 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ σε 28 χώρες και την Ευρωπαϊκή Ένωση, η ολοκληρωμένη κατανόηση των επιπτώσεων στην ασφάλεια, την οικονομία, την καινοτομία και την πολιτική είναι ζωτικής σημασίας για την προετοιμασία για το κβαντικό μέλλον.
Οι τεχνολογίες εμβύθισης (π.χ. εικονική πραγματικότητα, μικτή ή επαυξημένη πραγματικότητα) μπορούν επίσης να βελτιώσουν τις ψηφιακές εμπειρίες, με μεγαλύτερο βαθμό αισθητηριακής εμβύθισης και χωρικής αλληλεπίδρασης. Σημειώθηκε σημαντική αύξηση των επενδύσεων επιχειρηματικών κεφαλαίων σε νεοφυείς επιχειρήσεις εικονικής και επαυξημένης πραγματικότητας, οι οποίες ξεπέρασαν τα 12 δισεκατομμύρια δολάρια το 2021, δηλαδή υπερπενταπλασιάστηκαν από το 2016. Οι τεχνολογίες αυτές επιτρέπουν ένα πιο διαδραστικό, ελκυστικό και ρεαλιστικό ψηφιακό περιβάλλον, όχι μόνο σε εφαρμογές ψυχαγωγίας, αλλά και στην υγεία, τη βιομηχανία, την εκπαίδευση και την κατάρτιση. Όπως και με άλλες επαναστατικές τεχνολογίες, οι καθηλωτικές τεχνολογίες συνδέονται με δυνητικούς κινδύνους για την ιδιωτικότητα, την ασφάλεια και την κυβερνοασφάλεια, μεταξύ άλλων και για τα παιδιά.
Πέρα από τις ψηφιακές τεχνολογίες, η συνθετική βιολογία επιτρέπει επαναστατικές καινοτομίες, επιτρέποντας τη μηχανική των ζωντανών συστημάτων σε πολλαπλές κλίμακες, από τα μόρια έως τους οργανισμούς. Ήδη βλέπουμε οφέλη που ποικίλλουν, από τη θεραπεία ασθενειών και την ανακούφιση της έλλειψης τροφίμων έως την προώθηση της βιώσιμης παραγωγής και την αντιμετώπιση των προκλήσεων της κλιματικής αλλαγής. Οι δυνητικές εφαρμογές της συνθετικής βιολογίας περιλαμβάνουν τη δημιουργία εναλλακτικών πηγών πρωτεϊνών, όπως φυτικά και συνθετικά κρέατα, για την καταπολέμηση της επισιτιστικής ανασφάλειας, την επεξεργασία γονιδίων εντόμων για ασθένειες όπως η εξάλειψη της ελονοσίας, την παραγωγή μικροοργανισμών μεγάλης κλίμακας για τη δέσμευση διοξειδίου του άνθρακα και την ταχεία ανάπτυξη εμβολίων, συμπεριλαμβανομένων των εμβολίων RNA.
Πώς μπορούν οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά τις ηθικές επιπτώσεις των ταχέων τεχνολογικών εξελίξεων;
Σε γενικές γραμμές, με τις αναδυόμενες τεχνολογίες αντιμετωπίζουμε την πρόκληση της συλλογής αποδεικτικών στοιχείων ενόψει του νεωτερισμού και της αβεβαιότητας, ενώ μπαίνουν ερωτήματα σχετικά με το πώς να εξισορροπήσουμε τη θέσπιση κανονισμών φιλικών προς την καινοτομία με προστατευτικές ρυθμίσεις, καθώς και το ρόλο του κοινού και τη δημόσια εμπιστοσύνη στις ανακαλύψεις και τις καινοτομίες αιχμής.
Οι πολιτικές θα πρέπει να επιδιώκουν την καλύτερη πρόβλεψη των διαταραχών και τον μετριασμό των κινδύνων βλάβης. Αυτό μας φέρνει στη σημασία της τοποθέτησης της πρόβλεψης στο επίκεντρο της διακυβέρνησης των αναδυόμενων τεχνολογιών. Στον ΟΟΣΑ, ολοκληρώνουμε επί του παρόντος ένα πλαίσιο για την προληπτική διακυβέρνηση των αναδυόμενων τεχνολογιών που λειτουργούν «αντίθετα στο ρεύμα». Το πλαίσιο αυτό αναμένεται να χαιρετιστεί από τους Υπουργούς Επιστήμης και Τεχνολογίας κατά την Υπουργική τους συνάντηση την επόμενη εβδομάδα. Περιλαμβάνει, όχι μόνο διεθνείς κανόνες και πρότυπα, αλλά και δραστηριότητες διάρθρωσης σε προγενέστερα στάδια της διαδικασίας καινοτομίας, όπως ο καθορισμός τεχνολογικών στρατηγικών, προγραμμάτων και οδικών χαρτών, κωδίκων επιστημονικής και μηχανικής πρακτικής και η οργάνωση της έρευνας και της ανάπτυξης.
Μεταξύ των στοιχείων του πλαισίου προληπτικής διακυβέρνησης, η δέσμευση των ενδιαφερόμενων μερών είναι ιδιαίτερα σημαντική, δεδομένου του διατομεακού χαρακτήρα της σε όλα τα στοιχεία. Επιτρέπει στους φορείς της καινοτομίας να καλύψουν τα κενά γνώσης, να διευρύνουν τις προοπτικές των προβλημάτων και να αναδείξουν βασικές αξίες για την προώθηση της ηθικής τεχνολογικής προόδου. Επιπλέον, βοηθά τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής στην πρόβλεψη ζητημάτων δημόσιας αποδοχής και στην ενίσχυση της επιστημονικής επικοινωνίας, στην καλλιέργεια της εμπιστοσύνης και στην ενδυνάμωση της σχέσης επιστήμης-κοινωνίας. Πέρα από αυτά τα πρακτικά πλεονεκτήματα, η προληπτική εμπλοκή ενισχύει περαιτέρω τις δημοκρατικές αρχές στη διακυβέρνηση της τεχνολογίας και προωθεί την ισότητα και την ένταξη.
Κοιτάζοντας προς το μέλλον, ποιοι είναι οι κύριοι στόχοι σας για τη Διεύθυνση Επιστήμης, Τεχνολογίας και Καινοτομίας του ΟΟΣΑ και πώς σκοπεύετε να τους επιτύχετε;
Ο κύριος στόχος μου είναι να διασφαλίσω ότι θα παραμείνει ένα κορυφαίο διεθνές φόρουμ για την αντιμετώπιση των σημαντικότερων ζητημάτων της πολιτικής για την επιστήμη, την τεχνολογία και την καινοτομία. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να παρακολουθούμε τις τελευταίες εξελίξεις στην επιστήμη και την τεχνολογία, να εξετάζουμε αποτελεσματικά τις πιθανές επιπτώσεις τους στην κοινωνία και την οικονομία και να αναπτύσσουμε συστάσεις βάσει στοιχείων για τους φορείς χάραξης πολιτικής. Όλο και περισσότερο, αυτό σημαίνει συνεργασία με άλλα τμήματα του ΟΟΣΑ που είναι αρμόδια για τομείς στους οποίους η επιστήμη και η τεχνολογία -συμπεριλαμβανομένων των ψηφιακών τεχνολογιών- έχουν σημαντικές επιπτώσεις, για παράδειγμα στον χώρο εργασίας, στην υγειονομική περίθαλψη και την εκπαίδευση και στη δημόσια διακυβέρνηση.
Πρέπει επίσης να ενισχύσουμε την παγκόσμια δέσμευσή μας. Η επιστήμη, η τεχνολογία και η καινοτομία είναι παγκόσμια ζητήματα – και οι επιπτώσεις των νέων τεχνολογιών επηρεάζουν τις κοινωνίες πολύ πέρα από τα μέλη του ΟΟΣΑ. Πρέπει να συνεργαστούμε με εταίρους σε όλο τον κόσμο που έχουν κοινά συμφέροντα στην επωφελή εφαρμογή της επιστήμης, της τεχνολογίας και της καινοτομίας στις παγκόσμιες προκλήσεις. Για να τα καταφέρουμε όλα αυτά, χρειαζόμαστε, επίσης, μια ταλαντούχα, ποικιλόμορφη ομάδα στη Διεύθυνση, η οποία ανυπομονεί να έρθει στη δουλειά της κάθε μέρα για να συμβάλει στη φιλοδοξία του ΟΟΣΑ «Καλύτερες πολιτικές για καλύτερες ζωές». Η διατήρηση της ευεξίας του προσωπικού αποτελεί σημαντικό μέρος αυτής της αποστολής.
Ποια είναι τα βασικά μηνύματα ή γνώσεις που ελπίζετε να μοιραστείτε με τους συμμετέχοντες, ιδίως όσον αφορά το ρόλο της τεχνολογίας;
Θέλω να αφήσω τους συμμετέχοντες με αισιοδοξία ότι μπορούμε να αξιοποιήσουμε την επιστήμη, την τεχνολογία και την καινοτομία για να βελτιώσουμε τον κόσμο μας και να αντιμετωπίσουμε ορισμένες από τις σημαντικές προκλήσεις που αντιμετωπίζουμε. Η επιστήμη, η τεχνολογία και η καινοτομία έχουν τη δυνατότητα να αναπτύξουν τις οικονομίες μας, να αυξήσουν την παραγωγικότητα και το βιοτικό επίπεδο, να βελτιώσουν την υγεία, να προστατεύσουν το περιβάλλον μας και να προωθήσουν την ισότητα. Πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι οι νέες τεχνολογίες ενέχουν κινδύνους αλλά και οφέλη και πρέπει να συνεργαστούμε με όλους τους ενδιαφερόμενους φορείς -στην κυβέρνηση, τη βιομηχανία, τον ακαδημαϊκό χώρο και την κοινωνία των πολιτών- και στις ανεπτυγμένες, αναδυόμενες και αναπτυσσόμενες χώρες, για την αποτελεσματική διακυβέρνηση της τεχνολογίας και την προώθηση της υπεύθυνης καινοτομίας. Ανυπομονώ επίσης να μάθω από τους άλλους συμμετέχοντες στο φόρουμ και να εντοπίσω τρόπους συνεργασίας.
