Πώς πρέπει να κυβερνάται ο παγκόσμιος ιστός και κατά πόσον ένας Internetικός «φόρος» θα μπορούσε να βοηθήσει στη βελτίωση των διαδικτυακών υποδομών; Υπάρχουν θέματα εθνικής κυριαρχίας και εθνικής ασφαλείας και είναι ισχυρότερα από την ελευθερία διακίνησης ιδεών; Αυτά ήταν τα μεγαλύτερα ερωτήματα της διάσκεψης για το αύριο του διαδικτύου που ολοκληρώθηκε στις 14 Δεκεμβρίου.
Συνοριακές ελευθερίες
Είναι δεδομένο ότι οι κρατικές οντότητες, άλλες λιγότερο και άλλες περισσότερο, θεωρούν δεδομένο το δικαίωμά τους να ελέγχουν τη διακίνηση αγαθών από και προς την επικράτειά τους και από τη στιγμή που η πληροφορία είναι και αυτή ένα αγαθό, η σύνδεση είναι αναπόφευκτη.
Ανάλογα με τους σκοπούς που κάθε χώρα έχει θέσει, προκύπτουν τουλάχιστον δύο κύριες κατευθύνσεις. Η μία είναι η οικονομική και προβλέπει κάποιες εισπρακτικές διαδικασίες παρόμοιες με τα τέλη διέλευσης, με άξονα τη ρυθμιστική αρχή κάθε χώρας η οποία θα έχει το ρόλο του εισπράκτορα. Οι περισσότερες χώρες οι οποίες, επιθυμούν να αναπτυχθούν ελεγκτικοί μηχανισμοί στο internet, υποστηρίζουν ότι το κάνουν για να διατηρήσουν την εθνική τους κυριαρχία, ενώ σε μεγαλύτερο βαθμό αντιδρούν άλλες χώρες που επικαλούνται λόγους εθνικής ασφαλείας – καλώς ή κακώς εννοούμενης.
Ο κλήρος του διαιτητή έπεσε στην Παγκόσμια Διάσκεψη της Διεθνούς Ένωσης Τηλεπικοινωνιών (International Telecommunication Union – ITU), μιας υπηρεσίας του ΟΗΕ με 193 κράτη-μέλη, που είναι υπεύθυνη για τα παγκόσμια τηλεπικοινωνιακά πρότυπα. Σκοπός της Διάσκεψης ήταν να τροποποιηθούν οι κανονισμοί που διέπουν τις διεθνείς τηλεπικοινωνίες (ITR), οι οποίοι αναθεωρήθηκαν τελευταία φορά το 1988. Έτσι, καθώς στα 24 χρόνια που μεσολάβησαν το web απέκτησε τεράστιο ρόλο στη διακίνηση πληροφοριών, οι συζητήσεις θα επικεντρωθούν σε μεγάλο βαθμό στο τι θα προβλέπουν οι νέοι κανονισμοί για το Internet.
Αν και δικαίωμα ψήφου έχουν μόνο οι χώρες-μέλη, στη Διάσκεψη παρευρέθηκαν επίσης εκπρόσωποι από εταιρείες-κολοσσούς στον χώρο της τεχνολογίας. Στο διάστημα που προηγήθηκε, αρκετά κράτη και επιχειρήσεις κατέθεσαν τις προτάσεις τους στην ITU, χωρίς ωστόσο να δημοσιοποιηθούν – γεγονός για το οποίο κατακρίθηκε η Ένωση. Πάντως, από όσα διέρρευσαν στον Τύπο, κατά τη διάρκεια της διάσκεψης η Ρωσία, συνεπικουρούμενη από την Κίνα, τη Σαουδική Αραβία και άλλα ισχυρά κράτη, επεδίωξε να μειωθεί ο έλεγχος που έχουν σήμερα οι ΗΠΑ στη λειτουργία του web, μέσω φορέων όπως ο ICANN, που είναι υπεύθυνος για το σύστημα ονοματοδοσίας στο Διαδίκτυο. Το μπλόκ αυτών των χωρών υποστήριξαν ότι οι αρμοδιότητες αυτών των φορέων θα πρέπει να μεταβιβασθούν στην ITU, η οποία είναι διεθνής οργανισμός.
Η πρόταση προκάλεσε έντονες αντιδράσεις, κατ’ αρχάς στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, με τον εκπρόσωπο των ΗΠΑ στη Διάσκεψη Terry Kramer ξεκαθαρίζει πως τέτοια πρόταση δεν μπορεί να γίνει δεκτή. Το Internet άλλωστε, δεν είναι παρά ένα πείραμα της Αμερικάνικης DARPA (Defense Advanced Research Projects Agency) που «ξέφυγε από τον έλεγχο».
Πέρα από τους Αμερικανούς αξιωματούχους, πολλοί αναλυτές και ΜΚΟ υποστηρίζουν πως μία τέτοια εξέλιξη θα διευκόλυνε τις προσπάθειες κρατών να αυξήσουν τη λογοκρισία στο Διαδίκτυο.
«Δεν είναι τυχαίο ότι η πρόταση προέρχεται από αυταρχικά καθεστώτα όπως η Ρωσία και η Κίνα», σημείωσε χαρακτηριστικά η οργάνωση Electronic Frontier Foundation. Στο ίδιο μήκος κύματος κινείται και πρόσφατη απόφαση του Eυρωπαϊκού Kοινοβουλίου, η οποία είχε αναφέρει ότι η ITU δεν είναι ο κατάλληλος οργανισμός γι’ αυτό τον ρόλο και καλεί τις ευρωπαϊκές χώρες να «διασφαλίσουν ότι οποιαδήποτε αλλαγή δεν θα έχει αρνητική επίδραση στην ελευθερία της έκφρασης».
Το ψήφισμα του Ευρωκοινοβουλίου μιλάει επίσης για την προάσπιση της ουδετερότητας του Διαδικτύου, μία αρχή σύμφωνα με την οποία οι Internetικοί πάροχοι δεν πρέπει να θέτουν περιορισμούς στα «πακέτα» δεδομένων που διακινούν.
Βέβαια ακόμα και η ITU, δια των εκπροσώπων της δήλωσε ότι ακόμη και αν τις ανατεθούν αρμοδιότητες επιτήρησης που Internet, δεν είναι έτοιμη να ανταποκριθεί στο τιτάνιο αυτό έργο, αφού δεν έχει την απαραίτητη υλικοτεχνική υποδομή.
Να πληρώσουν ή όχι οι ΟΤΤ;
Στο τραπέζι έπεσε επίσης μια άλλη προσέγγιση από την European Telecommunications Network Operators Association (ETNO), μία κοινοπραξία τηλεπικοινωνιακών ομίλων από 35 χώρες της Γηραιάς Ηπείρου, η οποία προτείνει ένα νέο οικονομικό μοντέλο, όπου οι πάροχοι θα μπορούν να επιβάλλουν χρεώσεις σε διαδικτυακές υπηρεσίες.
Η ETNO ουσιαστικά «φωτογραφίζει» τους αμερικανικούς κολοσσούς όπως το Facebook και την Google, με το αιτιολογικό ότι οι εταιρείες αυτές αποκομίζουν τεράστια κέρδη από το web, χωρίς να συμμετέχουν οικονομικά στην κατασκευή, τη συντήρηση και την αναβάθμιση των δικτύων. Είναι μία θέση που από καιρό έχει αναδειχθεί από τους παρόχους, που σε κάθε ευκαιρία τονίζουν ότι οι ΟΟΤ (over the top) εταιρίες, πατούν πάνω στις υποδομές τους, χωρίς να συνεισφέρουν το παραμικρό. Η ιδέα αυτή, μάλιστα, φαίνεται να βρίσκει σύμφωνο και τον γενικό γραμματέα της ITU, δρα Hamadoun Toure, ο οποίος έχει δηλώσει πως οι καινούργιοι κανονισμοί θα πρέπει να ενισχύουν τις επενδύσεις, δίνοντας επιπλέον κίνητρα στους παρόχους.
Βέβαια το αντεπιχείρημα των ΟΤΤ’s ήταν και είναι ότι, μεγάλο μέρος του εσόδου των παρόχων δικτύου, εκπορεύεται από τη χρήση των δικών τους υπηρεσιών (Google Facebook κλπ) ενώ ενίοτε αποτελεί αποκλειστικό κίνητρο εισόδου πελατών στις υπηρεσίες internet.
Πρωτεργάτης στις διαμαρτυρίες για τον διαδικτυακό φόρο ήταν η Google, η οποία υποστήριξε ότι τυχόν επιβαρύνσεις θα βάλουν ταφόπλακα στην καινοτομία στο web. Παράλληλα, ανεξάρτητοι αναλυτές αμφισβητούν το γεγονός ότι, ειδικά στα αναπτυσσόμενα κράτη, αυτό το μέτρο θα εξασφαλίσει επιπλέον πόρους, για να επεκτείνουν τα δίκτυά τους.
Αντίθετα, οι μεγάλες Internetικές υπηρεσίες, απλώς θα αποσυρθούν από αυτές τις χώρες, αφού θα τους είναι πλέον οικονομικά ασύμφορο, υποστήριξε ο ειδικός στις τηλεπικοινωνίες δρ Rohan Samarajiva από τη Σρι Λάνκα. Στην πραγματικότητα, όπως δήλωσε, ο παγκόσμιος ιστός θα πάψει να είναι παγκόσμιος.
Χρησιμοποιώντας δραματικούς τόνους, ο Βιντ Σερφ, ο οποίος θεωρείται ένας από τους «πατέρες» του Διαδικτύου και είναι σήμερα αντιπρόεδρος της Google, είπε
«Το ανοιχτό Internet βρίσκεται σε μεγαλύτερο κίνδυνο από ποτέ. Ζούμε ένα νέο παγκόσμιο ανταγωνισμό, ο οποίος θα καθορίσει το μέλλον του Διαδικτύου», προειδοποιούσε τον περασμένο Μάιο, μιλώντας ενώπιον επιτροπής του αμερικανικού Κογκρέσου.
Καθησυχάζει η ITU
Από την πλευρά της, ωστόσο, η Διεθνής Ένωση Τηλεπικοινωνιών (ITU) υποστήριξε πως τέτοιες αντιδράσεις είναι υπερβολικές.
Κατ’ αρχάς ξεκαθαρίζει ότι, ακόμη κι αν ορισμένα κράτη προτείνουν να επεκταθεί η δικαιοδοσία της και στο Internet, όχι μόνον η Ένωση δεν έχει πρόθεση να αναλάβει τη διακυβέρνηση του web, αλλά και όποιες χώρες είναι αντίθετες θα μπορούν να μπλοκάρουν μία τέτοια απόφαση, κάτι που τελικά συνέβη
Παράλληλα, σε συνέντευξή του στο BBC τον Ιούλιο, ο γενικός γραμματέας της ITU ξεκαθάρισε ότι, εάν ανακύψουν σοβαρές διαφωνίες για κάποιον προτεινόμενο νέο κανονισμό, η Ένωση θα προσπαθήσει να αποτρέψει να τεθεί η πρόταση σε ψηφοφορία.
Σύμφωνα πάντως με τον Milton Mueller, καθηγητή Πληροφορικής στο αμερικανικό πανεπιστήμιο Syracuse που είναι αντίθετος στις αλλαγές που έχουν δει το φως της δημοσιότητας, εξίσου επικίνδυνο θα είναι να μην αντιμετωπισθούν προβλήματα που υπονομεύουν και σήμερα την ελευθερία στο Internet.
Άλλωστε, αναφέρει, ακόμη και με το ισχύον καθεστώς, αρκετές χώρες ασκούν «Internetική λογοκρισία» για πολιτικούς ή θρησκευτικούς λόγους, χρησιμοποιώντας μάλιστα συχνά δυτική τεχνολογία.
Η Google, η οποία διεκδικεί το ρόλο της στα τεκταινόμενα στο διαδίκτυο, κατά τη διάρκεια της διάσκεψης ξεκινήσει μία μεγάλη online καμπάνια ενάντια στην ρύθμιση του παγκόσμιου διαδικτύου. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο με ψήφισμά του είχε δηλώσει την ανησυχία του στις σχεδιαζόμενες ρυθμίσεις που θα θέσουν σε κίνδυνο, τόσο την ελευθερία του λόγου, όσο και την ανταγωνιστικότητα και την καινοτομία στο διαδίκτυο. Αλλά και θα καθορίσουν ένα «μορατόριουμ» τιμών και τιμολογήσεων.
Εν ολίγοις: Υπάρχουν πολλές φωνές που λένε πως οι ρυθμιστές που συνεδρίασαν στα πλαίσια του συνεδρίου της ITU, μίας ένωσης που βρίσκεται κάτω από την σκέπη των Ηνωμένων Εθνών, είχαν ως στόχο να κάνουν λιγότερο «παγκόσμιο» το παγκόσμιο διαδίκτυο και να το χωρίσουν σε «εθνικές ιδιοκτησίες», διαδικασία που θα κάνει χαρούμενους τους ρυθμιστές, αλλά θα αλλάξει το διαδίκτυο έτσι όπως το γνωρίζουμε τώρα.
Ναι μεν αλλά
Ένα μεγάλο ερώτημα είναι: Από τη στιγμή που είτε το θέλουμε είτε όχι υπάρχουν περιορισμοί στο διαδίκτυο, με κύριο άξονα, αυτόν της πνευματικής ιδιοκτησίας. Αυτό από μόνο του δε συνιστά λογοκρισία;
Η τήρηση της νομοθεσίας και ενίοτε της εθνικής, δεν είναι σοβαρός παράγοντας ελέγχου; Η ελευθερία διακίνησης των ιδεών, είναι ισχυρότερη από την προσβολή του θρησκευτικού αισθήματος ατόμων ή λαών, με κίνδυνο μάλιστα να αποτελέσει τη θρυαλλίδα που θα πυροδοτήσει εξεγέρσεις;
Σε τελική ανάλυση και ανεξάρτητα από τα κίνητρα του καθενός, άλλο είναι η ελευθερία της έκφρασης και άλλο η απόλυτη ελευθερία της έκφρασης.
Το αποτέλεσμα της διάσκεψης
Η προτεινόμενη συνθήκη που θα έδινε σε εθνικές κυβερνήσεις περισσότερο έλεγχο πάνω στο διαδίκτυο, εμποδίστηκε τελικά από 33 χώρες όπως οι ΗΠΑ, η Μεγάλη Βρετανία, η Ελλάδα και άλλες βασικές δυτικές, αλλά και Αφρικανικές χώρες. Στο τέλος του WCIT 2012, του συνεδρίου της ITU στο Dubai, οι εκπρόσωποι των χωρών αυτών δήλωσαν πως «δεν μπορούν να υπογράψουν την συνθήκη στην παρούσα μορφή».
Επίσης, Η Google, η Microsoft, η Verizon, η ομάδα του Ανοιχτού Internet, τοAccess Now, χαιρέτησαν την απόφαση των 33 κρατών να μην υπογράψουν και νομιμοποιήσουν τη συνθήκη.
«Το internet έδωσε στον κόσμο οικονομικά και κοινωνικά οφέλη πέρα από κάθε φαντασία, τα τελευταία 24 χρόνια. Χωρίς καμία ρύθμιση από τα Ηνωμένη Έθνη. Δεν μπορούμε με τίποτα να στηρίξουμε μία συνθήκη της ITU που θα ήταν ασυνεπής με το πολυμετοχικό μοντέλο στο οποίο βασίζεται το διαδίκτυο» δήλωσε ο εκπρόσωπος των ΗΠΑ στην ITU.
